1. رشته‌هاي شمالي آذربايجان، كه به موازات رود ارس كشيده شده، و مقسم المياه حوضه‌هاي ارس و اروميه به شمار مي‌آيند. مهم‌ترين آنها رشتة قره داغ است كه دو حوضه‌ي ياد شده را از هم جدا مي‌سازد. در انتهاي شرقي قره داغ چالة قره سو قرار دارد كه معبر طبيعي ميان داخل فلات آذربايجان و دشت مغان است. در جنوب اين چاله تودة عظيم آتش‌فشاني سبلان با دهها چشمة آب گرم در دامنه‌هاي آن قرار دارد.

2. كوههاي طالش، كه با امتداد شمالي- جنوبي، بدنة شرقي فلات آذربايجان را به وجود مي‌آورد. شيب شرقي طالش بسيار تند و پوشيده از جنگل است كه ارتباط ميان سواحل خزر و داخل آذربايجان را دشوار مي‌سازد.

3. البرز غربي، كه از اجتماع چندين رشته كوه عظيم و به هم پيوسته به طول تقريبي 600 كمـ به موازات ساحل جنوبي درياي خزر كشيده شده است و ميان دره‌هاي سفيد رود در مغرب و حبله رود در مشرق قرار دارد. در اين بخش از البرز بيشتر رشته كوهها داراي ستيغهاي مرتفع با بدنه‌هاي تند و دره‌هاي نسبتاً عميقند كه ارتباط ميان داخل فلات با سواحل خزر را به سه چهار گردنة معروف (كويين، كندوان، امام زاده هاشم و فيروزكوه) محدود مي‌سازد.

4. البرز شرقي، كه از حبله رود آغاز شده، به شاه كوه در 200 كيلومتري جنوب شرقي درياي خزر منتهي مي‌گردد. امتداد اين رشته كوهها در اين قسمت اول غربي – شرقي و سپس به جنوب غربي – شمال شرقي مبدل مي‌گردد. ارتفاع قلل البرز شرقي از مرتفعات البرز غربي كمتر، و عرض آنها هم باريك‌تر است.

5. كوههاي شمال خراسان، كه از محل عبور جاده‌ي شاهرود – گرگان شروع شده، به درة هريرود در انتهاي شمال شرقي خراسان مي‌رسد. درشمال اين بخش رشتة كپت داغ – هزار مسجد قرار دارد كه مرز سياسي ميان ايران و تركمنستان از ستيغها و خط الرأسهاي آن مي‌گذرد و قسمت شرقي آن بر درة وسيع كشف رود و جلگة حاصل خيز مشهد مشرف است. دراين قسمت ارتفاع كوهها با ديگر قسمتهاي البرز قابل مقايسه نيست و از 1.880 متر در قله‌ي بلخان تجاوز نمي‌كند. در ميان اين دو رشته، دره‌هاي پر نعمت اترك و كشف رود قرار دارد كه اولي به سوي مغرب و درياي خزر، و دومي به سمت مشرق كشيده شده، و يكي از معتبرترين نواحي جغرافيايي را از لحاظ امكانات معيشتي انسان به وجود آورده است.