|
زبانهاي ايراني نو زبانهايي هستند كه پس از فتح ايران به دست مسلمانان به تدريج در مناطق مختلف پديدار شدند و با آنكه برخي از آنها همزمان با برخي از زبانهاي ايراني ميانه رايج بودند، از لحاظ ساختاري تحول‌هايي در آنها مشاهده مي‌شود كه آنها را از زبانهاي ايراني ميانه متمايز مي‌سازد. مورخان و جغرافيانويسان دوره‌ي اسلامي، همچون اصطخري در المسالك والممالك، مقدسي در احسن التقاسيم و حمدالله مستوفي در نزهه القلوب، نام و گاه نمونه‌هايي از واژه‌ها يا جمله‌هاي برخي از زبانها و گويش‌هاي ايراني نو را كه پيش از سدة 10ق/16م در مناطق مختلف ايران رواج داشته است- آورده‌اند.
اكنون مركز زبانهاي ايراني نو، ايران، افغانستان و تاجيكستان است، اما برخي از آنها در جمهوري‌هاي آسياي مركزي، تركستان چين، تركيه، كشورهاي حاشية خليج فارس، سوريه، شبه قارة هند، عراق، فلات پامير و قفقاز نيز رواج دارد. از ميان زبانهاي ايراني نو فقط فارسي (با 3 گونة اصلي ايراني، افغاني، و تاجيكي) و يغنابي به ترتيب بازمانده‌هاي مستقيم فارسي ميانه و سغدي هستند؛ اصل و نسب ديگر زبانهاي ايراني نو به درستي دانسته نيست.
مهم‌ترين و متداولترين زبان ايراني نو فارسي دري است كه به تفصيل دربارة آن سخن گفته خواهد شد. ديگر زبانها و گويش‌هاي ايراني نو را – كه شمارشان به صدها مي‌رسد – بر پاية قرابت‌هاي ساختاري و جغرافيايي به دو گروه غربي و شرقي تقسيم كرده‌اند: | 
