|
| يزد |
|
|
| شهرستان يزد در دره‌اي وسيع ، اما خشك و محصور بين كوه‌هاي شيركوه و خرانق قرار گرفته است. اين شهرستان از شمال به شهرستان اردكان و از شرق به شهرستان بافق و از جنوب به شهرستان تفت و از غرب نيز به استان اصفهان محدود شده است. مركز اين شهرستان شهر يزد است. آب و هواي بياباني و نيمه گرم و خشك و زمستان‌هاي سرد و عمدتاً خشك يزد جزو مشخصات اقليمي اين شهرستان است. از قرن پنجم همزمان با ورود فرزندان ابوجعفر كاكو به يزد، اين شهر رو به گسترش نهاد و حصارهاي دور شهر نيز به وجود آمد. اتابكان با علاقه‌مندي، زينت بيشتري به اين شهر دادند و مدرسه‌ها و مساجد زيادي در آن بنا كردند. در زمان آل مظفر، آبادي‌ها و قنات‌هاي بسيار در آن بنا نهاده شد. اكثر هنرمندان و دانشمندان قرن هفتم و هشتم براي در امام ماندن از حملات مغول اين شهر را مركز فعاليتهاي هنري و علمي خود قرار دادند. در اين زمان، مساجد و مدارس متعددي در اين شهر ساخته شد. خانقاه‌هاي فراوان اين شهرستان نشان مي‌دهد كه اين منطقه پناهگاه و محل صوفيان و عارفان بوده است. بعضي از اين خانقاه‌ها مانند بقاع شيخ علي سليمان در بيداد خويد و خانقاه و مسجد شيخ دادا در بندرآباد، بقعه ( خانقاه ) شاه نعمت الله ولي و خانقاه شيخ احمد فهادان در يزد هنوز پابرجا هستند. اين شهرستان اماكن ديدني و جاذبه‌هاي جهانگردي متعددي دارد كه از مهم‌ترين آن‌ها مي‌توان به مسجد جامع كبير يزد، مسجد جامع فهرج ، بقعه سيدركن‌الدين ، مجموعه تاريخي باغ دولت‌آباد ، برج و باروي قديمي شهر ، مسجد و تكيه امير چخماق ، آب‌انبار شش بادگيري و . . . اشاره كرد. |
|
| اردكان |
|
|
| اين شهرستان بر سر راه تهران به اصفهان ، كرمان و بندرعباس قرار گرفته و بيش از 24 هزار كيلومتر مربع وسعت دارد و بزرگ‌ترين شهرستان استان يزد است. نام اردكان از دو واژه « ارد» به معني مقدس و « كان » به معني معدن و مكان تشكيل شده است. اين شهر در روزگار آباداني‌اش در محلي به نام زردك قرار داشته و ديواره‌هاي آن هنوز پابرجا است. از آثار تاريخي و قديمي شهرستان اردكان مي‌توان به مسجد جامع، مسجد زيرده، امامزاده سيدمحمد، امامزاده سيد نور الدين، امامزاده شمس‌الدين ، مكان‌هاي مقدس پير سبز چكچكو و پير هشت زردشتيان، رباط شاه عباس و چهار تاقي عقدا اشاره كرد. مهم‌ترين اين بناها مسجد جامع اردكان است كه در كنار بازار شهر واقع شده و از يادگارهاي قرن دهم هجري است. اين مسجد يك در چوبي بزرگ و يك زيلوي وقفي از سال 1038 هجري دارد. شخصيت فرهنگي و سياسي برجسته معاصر ايران آقاي حجت‌الاسلام سيد محمد خاتمي كه هم اكنون رئيس جمهوري ايران است، در اين شهر تولد يافته و نشو و نما نموده است. |
|
| تفت |
|
|
| شهرستان تفت با مساحتي بالغ بر 7000 كيلومتر مربع در جنوب‌غربي استان يزد قرار دارد. اين شهرستان از شمال به شهرستان يزد، از جنوب و شرق به شهرستان مهريز و از غرب به شهرستان آباده از توابع استان فارس محدود مي‌شود. مهم‌ترين و اصلي‌ترين ارتفاعات اين منطقه شيركوه با ارتفاع 4075 متر است. در فرهنگ‌هاي فارسي ، تفت با معناهاي گوناگون آمده است. از آن جمله در فرهنگ معين به معني گرم شدن، حرارت ، گرم يا به معناي سبدي چوبين كه در آن ميوه جاي دهند، آمده است. معني اخير با توجه به آب و هواي خوب تفت نسبت به ساير شهرهاي كويري و وجود ميوه‌هايي كه در آن به عمل مي‌آيد به واقعيت نزديك‌تر است. نام تفت در منابع تاريخي و عرفاني از قرن نهم هجري به بعد همراه با نام شاه نعمت‌الله ولي آورده شده است. شهر كنوني تفت داراي 24 محله كوچك و بزرگ است و به نظر مي‌رسد زردشتيان، بومي تفت باشند. برخي از مهم‌ترين آثار تاريخي اين شهرستان عبارت‌اند از : خانقاه تفت، حسينه شاه ولي، بازارخان تفت، مجسد شاه نعمت الله ولي، بقعه صفيه و بازار آقا، قلعه گرمسير، حسينيه و مسجد غياث‌آباد، عمارت و حمام محمدتقي خان، باغ و عمارت هشتي، محله سلطان‌آباد، مسجد محله گرمسير، قدمگاه اسلاميه خراشاه، بقعه شيخ جنيد ( توران پشت ) ، بقعه و مسجد شيخ علي بليمان بيداد خويد، مسجد جامع ابركوه، درخت سرو ابركوه، گنبد سيروان، نار و سردر نظام الملكي |
|
| مهريز |
|
|
| شهرستان مهريز با 15 هزار كيلومتر مربع وسعت از شمال به شهرستان يزد، از جنوب به استان كرمان و فارس و از شرق به قسمتي از استان كرمان و از غرب به بخش مركزي نفت و استان فارس محدود مي‌شود. مركز اين شهرستان، شهر مهريز است كه در 35 كيلومتري جنوب شهر يزد قرار دارد. مهريز نام شهر مشخصي نيست، بلكه عنوان ناحيه‌اي است شامل مجموعه‌اي از روستاهايي كه نام قديم آن‌ها مهريجود بوده و به مهرنگار دختر انوشيروان نسبت داده شده است. اما تا قبل از 1318 وجه تسميه مهريز دقيقاً مشخص نبود. مهريز در حدود 16 قرن قبل ( در زمان حكومت ساسانيان ) ناحيه‌اي طبيعي در جنوب دشت يزد و دامنه جنوب شرقي شيركوه بوده و قنات‌هايي از آن سرچشمه مي‌گرفتند كه در مواردي پس از طي يك مسافت 40 كيلومتري به مظهر خود مي‌رسيدند. اما « مهرنگار/ خانم » دختر انوشيروان دستور مي‌دهد قنات‌هايي در منطقه احداث شوند كه با طي مسير كمتري به مظهر خود برسند. پس از آن‌كه اين قنات‌ها موجبات آباداني قصبه يا ناحيه مربوطه را فراهم آوردند، فرمانبرداران شاهزاده خانم، آبادي جديد را « مهرگرد» ناميدند. عنوان مهرگرد در گذشت زمان به « مهريجرد» تبديل شد و امروزه مهريز خوانده مي‌شود. از اماكن تاريخي و ديدني اين شهرستان مي‌توان به مسجد جامع، قلعه تاريخي، سرو قديمي منگاباد ، كشته خانه و قلعه رباط سربرد ، اشاره كرد. |
|
| ميبد |
|
|
| ميبد در شمال‌غربي، يزد، كنار جاده تهران ـ بندرعباس و راه‌آهن تهران ـ كرمان قرار دارد. مساحت اين منطقه در حدود 845 كيلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دريا نزديك به 1220 متر است. « ميبد » از واژه‌هاي فارسي ميانه است كه در دوره ساساني به اين شهر اطلاق مي‌شده و در متن‌هاي تاريخي و جغرافيايي قرون اوليه اسلامي بارها از اين نام ياد شده است. بر اساس يك افسانه، ميبد در روزگار « كيومرث» بنيانگذاري شد و نخستين ساكنان اين سرزمين يعني اهالي بيده، مهرجرد، ميبد، فيروزآباد و بارجين در دهانه رودخانه‌هاي قديمي ميبد يا به فاصله‌اي نزديك از مصب آن‌ها استقرار يافتند. دليل اين امكان ، امكان تأمين نيازهاي اوليه از جويبارهاي دائمي يا فصلي بستر اين رودخانه بود. ولي پس از تغييرات اقليمي و كاهش آب‌هاي سطحي منطقه، اهالي آن به فنون آب‌يابي و كاريز‌كني دست يافتند. « ميبد » يكي از نمونه‌هاي نادر شهرهاي باستاني ايراني به شمار مي‌رود، هر چند كه بافت سنتي آن گزندهاي فراوان ديده است، امّا هنوز بسياري از پديده‌ها و عناصر شهري قديم، مانند راههاي باستاني، بناها و تشكيلات وابسته به آن، كهن دژ، شارستان، بيرونه‌‌ها و آثار گسترش شهري و بازمانده بناهاي كهن را مي‌توان در آن تشخيص داد. كهن‌ترين سند هويت تاريخي و آغاز شهرسازي در سرزمين يزد، « نارين قلعه» ميبد است. اين كهن دژ همچون پيري خسته و خاموش سرگذشت ساليان دراز رنج و آسايش مردمان اين ديار را به ياد دارد. از اماكن تاريخي و ديدني اين شهر مي‌توان از مسجد جامع، عمارت نارين قلعه، رباط شاه عباسي ، برج كبوترخان و آتشكده‌هايي چون آتشكده حسن آباد، مزرعه كلانتر، پيرخرمن و پير مزرعه حاجي نام برد. |
|
| مكان‌هاي تاريخي و ديني استان يزد |
|
|
شهرستان يزد
نام مكان - نام شهر
غار نباتي - ندوشن
غار چهار طاقي – يزد
خانه لاري‌ها – يزد
خانه عرب‌ها – يزد
خانه مرتاض – يزد
خانه رسوليان – يزد
خانه كلاه‌دوزها – يزد
خانه ملك‌التجار – يزد
خانه اسعدي – ندوشن
آب انبار سيد و صحرا – يزد
آب‌انبار شش بادگير – يزد
آب انبار مسعودي – يزد
آب انبار حاج علي اكبر – يزد
آب‌انبار خواجه – يزد
آب انبار گلشن – يزد
آب‌انبار رستم گيو – يزد
آب انبار كشتخوان –رستاق
مدرسه خان – يزد
مدرسه ضيائيه ( زندان اسكندر )- يزد
مدرسه شهاب الدين قاسم طراز- يزد
مدرسه ابوالمعالي – يزد
مدرسه حسينيه – يزد
مدرسه دومنار – يزد
مدرسه ميدان قيام – يزد
مدرسه عبدالرحين‌خان – يزد
مدرسه كماليه – يزد
مدرسه ملااسمعيل – يزد
مدرسه امام‌خميني – يزد
قلعه ابراهيم آباد- رستاق
قلعه زارچ – يزد
قلعه عزآباد- يزد
قلعه ندوشن – ندوشن
باغ‌كلاه‌فرنگي – رحمت‌آباد
باغ دولت‌آباد – جاده قديم تفت
باغ مشير – رحمت آباد
باغ خان – جاده قديم تفت
مسجد جامع – يزد
مسجد مير چخماق- يزد
مسجد ملااسمعيل – يزد
مسجد بندر آباد – 36 كيلومتري يزد
مسجد زاويه – يزد
مسجد ساباط – يزد
مسجد ريگ – يزد
مسجد بياق خان – يزد
مسجد فرط- يزد
مسجد چهار منار – يزد
مسجد عزآباد – يزد
مسجد ريك مجومرد – يزد
مسجد جامع ندوشن – ندوشن
مسجد آمنه گل – ندوشن
امامزاده ابوجعفر – يزد
بقعه سيدخليل- يزد
بقعه شاه سيدرضا- يزد
بقعه شيخ احمد فهادان – يزد
بقعه شيخ داد- يزد
مقبره شيخ زين‌العابدين علي خاموش – ندوشن
خانقاه بندر آباد – رستاق
بقعه سيد گل‌سرخ – يزد
بقعه سيد ركن‌الدين – يزد
بقعه سيد شمس‌الدين – يزد
آتشكده بزرگ – يزد
درب كمن – يزد
درب مهرنوش- يزد
درب مهردستوران – يزد
پيرانگاه سروچم – خرمشاه
پرانگاه پيرشاه – خرمشاه
پيرانگاه ورهرام يزد- خرمشاه
پيراناركي – جنوب يزد
گاهنبار خانه موبدان – يزد
شهرستان اردكان
غار ماهانه – ماهانه خرانق
غار اشكفت- آبادي عقدا
رباط ابوالقاسم رشتي – آبادي عقدا
رباط خرگوشي – نزديك باتلاق گاوخوني
رباط ساغند – روستاي ساغند از بخش رباط
كاروانسراي اله‌آباد – بخش رباط
رباط و برج ارجنان – بخش رباط
رباط نارستان – جاده عقدا به اردكان
رباط نارستان – 18 كيلومتري جنوبي غربي عقدا
رباط شاهزاده – اردكان
خانه انصاري – اردكان
خانه نصيري - اردكان
خانه ميرزا رضا كرماني – عقدا
مسجد جامع اردكان – اردكان
مسجد زيرده – اردكان
مسجد حاجي رجب – اردكان
مسجد حاجي محمد حسيني – اردكان
مسجد خرانق – خرانق
مسجد زردك – اردكان
زيارتگاله بونوپرس – جنوب بخش آباد عقدا
پيرهريشت – 7 كيلومتري اردكان
اردكان
مسجد جامع اردكان – عقدا
مسجد فيروزآباد- فيروز آباد
امامزاده سيد محمد – شمال شرقي عقدا
زيارتگاه پيرسبز- اردكان
زيارتگاه چكچكو – اردكان
پير نارستان – روستاي دربيد
پيربانو – روستاي زرجو
شهرستان تفت
چشمه تامهر – 6 كيلومتري جنوب تفت
غار فراشاه – اسلاميه
غار باد معصوم – اسلاميه
كاروانسراي علي‌آباد – بر سر راه يزد به كرمان
آب‌انبار جاده ده‌بالا – تفت
آب‌انبار برالنسويه – تفت
قلعه اسلاميه – اسلاميه
قلعه شوازباغ علي نقي خان – تفت
باغ گلشن – تفت
مسجد شوده – تفت
مسجد جامع‌اسلاميه – تفت
مسجد جامع بيداخويد – اسلاميه
مسجد جامع طرزجان – بيداخويد
مسجد جامع شاه ولي – طرزجان
خانقاه بيداخويد – بيداخويد
شهرستان بافق
خانه منسوب به وحشي‌بافقي – بافق
قلعه كافر – فهرج
قلعه فهرج – فهرج
قلعه خويد – فهرج
مسجد جامع – فهرج
مسجد علاقوندي – بافق
مسجد جامع – بافق
مسجد جامع – بهاباد
امامزاده عبدالله – بافق
شهرستان مهريز
چشمه غربالبيز – نزديك مهريز
رباط‌الدين – 6 كيلومتري جاده فعلي يزد ، كرمان
قلعه خورميرز و سريزد – مهريز
باغ گلكار – مهريز
باغ اكرمي – مهريز
باغ سرآسياب – مهريز
مسجد جامع هنزاء – مهريز
مسجد جامع مهرپادين – مهريز
بقعه شيخ‌عبدالله – مروست
شهرستان ابركوه
غار چك و علا – ابركوه
خانه صولت – ابركوه
خانه آقازاده – ابركوه
يخچال قديمي – ابركوه
شهرستان ميبد
خانه آيت الله حائري يزدي – ميبد
آب‌انبار حسن آباد – حسن آباد
قلعه بارجين – ميبد
قلعه ركن‌آباد – ركن آباد
نارين قلعه – ميبد
يخچال قديمي – ميبد
زيارتگاه خديجه خاتون – روستاي ميجرد |
|
| زنده دل ، حسن . مجموعه راهنماي جامع ايرانگردي : استان يزد ، تهران : نشر ايرانگردان – جهانگردان ، 1379 . ص32-35 ،125-132. |
* منبع : | |
|
